Άρθρα της Ψυχολόγου

της Νίκης Ρωμανάκη *

Αν μας ζητούσε κάποιος να περιγράψουμε τον εαυτό μας με μερικές φράσεις τι θα του απαντούσαμε;

Δώστε λίγο χρόνο στην εαυτό σας να σκεφτεί την ερώτηση ... Πολλές απαντήσεις ίσως να ήταν κάπως έτσι : Είμαι εμφανίσιμος, είμαι έξυπνος, έχω χιούμορ, είμαι νευρικός ή ήρεμος, είμαι αγχώδης ή χαλαρός, είμαι ξεροκέφαλος ή διαλλακτικός, είμαι πεισματάρης κλπ ...

Αν περιγράφαμε εμείς κάποιον άλλο, το πιθανότερο είναι ότι θα του προσδίδαμε χαρακτηρισμούς ακριβώς με τον ίδιο τρόπο : Είσαι επίμονος, είσαι περίεργος, είσαι τρελός, είσαι παράξενος, είσαι δυναμικός ...

Αυτές είναι μερικές μόνο ταμπέλες που εμείς οι ίδιοι οι κάποιοι άλλοι μας έχουν προσάψει και αποτελούν μια αναφορά, έναν τρόπο να προσδώσει κανείς ταυτότητα στο είναι του ... Με αυτό τον τρόπο έχουμε μάθει να ... αναγνωρίζουμε τους ανθρώπους γύρω μας ή να «διαβάζουμε» τη συμπεριφορά τους ...

Πως προέκυψαν αυτές οι ταμπέλες; Ποιος μας τις έδωσε; Γιατί τις κουβαλάμε ενώ δεν μας εκφράζουν ή δε μας χαρακτηρίζουν πια ;

Αυτές είναι μερικές μόνο ερωτήσεις που θα μπορούσε κανείς να κάνει στον εαυτό του βάζοντας κάτω όλες αυτές τις λέξεις που τον συνοδεύουν στην καθημερινότητα του ... Που πολλές φορές είναι τόσο «βαριές» που δεν μπορούμε να τις σηκώσουμε, που επηρεάζουν την διάθεση μας, αλλά και τη διάθεση του άλλου απέναντι μας, που μας κάνουν να αισθανόμαστε την ανάγκη να τις επαληθεύουμε σε κάθε ευκαιρία με κάθε μας συμπεριφορά και που νοιώθουμε πως δεν μπορούμε να τις ξεφορτωθούμε όσο και αν προσπαθήσουμε ...

Η διάγνωση μιας τέτοιας ταμπέλας είναι ίσως ο πιο μονοδιάστατος τρόπος να «αποκωδικοποιήσει» κανείς τα πράγματα. Μια τάση που χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά μας σήμερα δεν αποτελεί ένα μόνιμο στοιχείο του εαυτού μας. Η πολυδιάστατη φύση μας έχει τόσες εκφάνσεις που είναι τουλάχιστον ... φτωχό να την περιγράφουμε με μερικές συγκεκριμένες λέξεις.

Η διαδρομή με τον εαυτό μας είναι ένα δυναμικό ταξίδι εξερεύνησης, μαθαίνουμε πράγματα για μας μέχρι τα βαθιά μας γεράματα, οι συμπεριφορές μας, η θέση μας απέναντι στα πράγματα, ακόμα και στοιχεία του χαρακτήρα μας μπορούν να αλλάξουν, να εξελιχθούν, να πάρουν άλλη υφή και χρώμα ...

Πόσες αλλαγές έχουμε βιώσει από τα παιδικά μας χρόνια μέχρι σήμερα; Πόσες φορές από τότε δεν αλλάξαμε δρόμο; Που θα πηγαίναμε αν συνεχώς ακολουθούσαμε μόνο τις ταμπέλες; Ίσως σε έναν τόπο οικείο που γνωρίζουμε πολύ καλά ... Θα ανακαλύπταμε όμως ποτέ ανεξερεύνητους παραδείσους;

* Η Νίκη Ρωμανάκη είναι ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια 

 της Νίκης Ρωμανάκη *

Η διαδρομή προς την αποδοχή του εαυτού αποτελεί έναν μακρύ και πολλές φορές δύσβατο δρόμο. Και αυτό γιατί είναι ανάγκη να δώσουμε πολλές μάχες για να ακολουθήσουμε το συγκεκριμένο μονοπάτι ... Μάχες με τον ίδιο μας τον εαυτό, με το αξιακό μας σύστημα, με τα κοινωνικά στερεότυπα, με τα προσωπικά μας θέλω αλλά και τα θέλω των άλλων.

Καθοριστική σημασία στην ανάπτυξη της αποδοχής του εαυτού μας έχουν τα βιώματα και οι εμπειρίες που ανασύρουμε από την παιδική μας ηλικία επισημαίνει ο σπουδαίος ψυχοθεραπευτής της προσωποκεντρικής προσέγγισης, Καρλ Ρότζερς. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα παιδιά τα οποία έπρεπε να ικανοποιούν τις αυστηρές προϋποθέσεις των γονιών τους για να λάβουν αγάπη και αποδοχή, τείνουν να συνδέουν την αυτό-αποδοχή τους με τη θετική αξιολόγηση των γύρω τους και οι προσδοκίες τους επηρεάζονται έντονα από τις επιθυμίες των άλλων.

Ξεκινώντας το ταξίδι μας για την αυτό-αποδοχή, θα πρέπει να «κοιτάξουμε» τον εαυτό μας διαχωρίζοντας τον από τα πρέπει, τους κανόνες, τις οδηγίες και τις επιταγές της κοινωνίας. Να αγκαλιάσουμε τα μοναδικά του στοιχεία και να τα αναδύσουμε στην επιφάνεια αντί να τα κρύψουμε βαθιά και να προσποιούμαστε ότι δεν υπάρχουν ...

Ο γνωστός ψυχοθεραπευτής Χόρχε Μπουκάϊ δίνει έναν υπέροχο ορισμό της αποδοχής του εαυτού υπογραμμίζοντας την ανάγκη να υπερασπιστούμε τη μοναδικότητα μας «Εγώ είμαι αυτός που είμαι. Δεν είμαι αυτός που θα ήθελα να είμαι. Δεν είμαι αυτός που θα έπρεπε να είμαι. Δεν είμαι αυτός που η μαμά μου θα ήθελε να είμαι. Δεν είμαι καν αυτός που ήμουν. Είμαι αυτός που είμαι»

Όταν φτάσουμε πια να αποδεχτούμε τον εαυτό μας τότε είναι που αλλάζει και η στάση μας απέναντι στους άλλους. Δείχνουμε μεγαλύτερη κατανόηση στις αδυναμίες τους, είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε και σεβόμαστε την διαφορετικότητα τους. Η βιβλιογραφία υποστηρίζει πως όταν δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε τους άλλους ίσως είμαστε απορριπτικοί με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Η ανάγκη να μας «βλέπουν»

Ωστόσο πέρα από το κομμάτι της αυτό-αποδοχής σημαντικό ρόλο έχει και η αποδοχή των άλλων στη ζωή μας. Αυτές οι δυο αλληλοσυμπληρούμενες διαστάσεις επηρεάζουν τη στάση μας απέναντι στον κόσμο.

Μια ... προκατάληψη της συστημικής θεωρίας υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι υπάρχουν όταν υπάρχει κάποιος που τους βλέπει. Όταν δηλαδή δεν υπάρχει κάποιος που να βλέπει αυτό το πρόσωπο ή δεν το ακούει τότε αυτός ο άνθρωπος δεν υπάρχει.

Κάθε ένας από μας έχει φτιάξει ένα δίκτυο ανθρώπων που τον βλέπουν. Άλλοι πολύ σημαντικοί, άλλοι λιγότερο. Στο δίκτυο αυτό συμπεριλαμβάνονται οι γονείς μας, τα αδερφια μας, ο σύντροφος μας, το παιδί μας, ο συνάδελφος ή εργοδότης μας.

Ο σπουδαίος οικογενειακός θεραπευτής και θεωρητικός Τζιανφράγκο Τσεκκίν υπογραμμίζει με το παρακάτω παράδειγμα πως η ίδια μας η ύπαρξη από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας καθορίζεται από τους άλλους ανθρώπους: « Καθένας έχει κάποιον που τον βλέπει και έτσι αισθάνεται ζωντανός. Ακόμα και όταν ένα παιδί γεννιέται, οι άνθρωποι βλέπουν το παιδί και εκείνο αρχίζει να ουρλιάζει και να φωνάζει και είναι σα να λέει "κοιτάξτε με". Ουρλιάζει και μετά οι άνθρωποι το κοιτάζουν και χαμογελάνε, το φωνάζουν με το όνομα του, του λένε κάτι. Του λένε είσαι κορίτσι ή είσαι αγόρι. Αυτό δεν ξέρει τι είναι αλλά έτσι του λένε. Και μετά οι άνθρωποι λένε "Είμαι ο Ανδρέας". Δεν είσαι ο Ανδρέας, οι άλλοι σε φωνάζουν Ανδρέα. Δεν είσαι τίποτα, είσαι ότι σου λένε οι άλλοι πως είσαι. Οπότε οι άνθρωποι υπάρχουν γιατί τους κάνουν οι άλλοι να είναι ζωντανοί.»

Όπως υποστηρίζει ο Τσεκκίν η θεωρεία οι άνθρωποι από μόνοι τους δεν υπάρχουν και για αυτό το λόγο φτιάχνουν συστήματα καλύπτοντας την ανάγκη να είναι ορατοί. Το πρώτο σύστημα είναι η οικογένεια μας και στη συνέχεια ακολουθούν άλλα (φίλοι, σύντροφοι, εργασιακό περιβάλλον). Πολλές φορές «κολλάμε» με τους ανθρώπους που αποτελούν αυτά τα συστήματα όπως για παράδειγμα με τη μητέρα μας..

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν επιλέγουν ένα πρόσωπο αλλά τρία ή τέσσερα, για να τους βλέπουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν καλά γιατί έχουν επιλογή, δεν έχουν κολλήσει με έναν άνθρωπο, εάν έχεις κολλήσει σε ένα άτομο είναι επικίνδυνο. Γιατί εάν αυτό το άτομο πάψει να σε βλέπει, τότε έρχεται η δυστυχία, η κατάθλιψη. «Εάν η γυναίκα μου δεν με αγαπάει πια, νιώθω νεκρός».

Όπως υποστηρίζει η οικογενειακή θεραπεύτρια Βιρτζίνια Σάτιρ, ένας άνθρωπος, που δε δίνει αξία στον εαυτό του, περιμένει από κάποιον άλλον - τη σύζυγο, το σύζυγο, το γιο ή την κόρη - να του δώσει την αξία. Αυτό συχνά οδηγεί σε ατέλειωτη χειραγώγηση, που συνήθως προκαλεί αντίκτυπο ολέθριο και για τους δύο.

Εξηγώντας τη σημασία της αυτοεκτίμησης ίδια σημειώνει « Όσο πιο δυνατή η αυτοεκτίμηση, τόσο πιο εύκολα παίρνει κανείς κουράγιο για ν' αλλάξει η συμπεριφορά. Όσο πιο πολύ εκτιμάει κανείς τον εαυτό του, τόσο πιο λίγα απαιτεί από τους άλλους. Όσο λιγότερα απαιτεί, τόσο περισσότερο τους εμπιστεύεται. Όσο πιο πολύ εμπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους, τόσο πιο πολύ μπορεί ν' αγαπάει. Όσο πιο πολύ αγαπάει, τόσο πιο λίγο φοβάται τους άλλους. Όσο περισσότερα οικοδομεί μαζί με τους άλλους, τόσο πιο πολύ τους γνωρίζει. Όσο πιο πολύ τους γνωρίζει, τόσο πιο στερεοί είναι οι δεσμοί και οι γέφυρες ανάμεσα σ' αυτόν και τους άλλους. Η συμπεριφορά της αυτοεκτίμησης βοηθάει λοιπόν να μπει τέλος στην απομόνωση και την αποξένωση ανάμεσα στους ανθρώπους και τις ομάδες.

* Η Νίκη Ρωμανάκη είναι Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια Συστημικής Προσέγγισης 

(τηλ. επικοινωνίας : 6977253678)